„Szaleństwo jest jedyną drogą poznania.”

Hejzod

 

Postać Jakuba ze „Sklepów cynamonowych” Bruno Schulza to dalekie echo biblijnego Jakuba z Księgi Rodzaju. Jakub to ten, który walczy z Bogiem. Walczy też ze swoim bratem bliźniakiem. Tak jak swój daleki pierwowzór, próbuje pokonać ludzką naturę, dosięgnąć boskości, tajemnicy stworzenia. Jest jednak twórcą materii a nie ducha. Wydobywa z siebie jedynie krzyk rozpaczy twórcy (nie stwórcy), który mimo, że jest sam stworzony na obraz i podobieństwo Boga, może jedynie parodiować dzieło stworzenia i buntować się przeciw żałosnej drugorzędności. Zdaje się przemawiać słowami Michaela Foucault z przedmowy do kolejnego wydania „Historii szaleństwa”: „...Patrzcie , to ja, to moja twarz, mój profil, patrzcie, do czego mają być podobne owe wtórne oblicza, które się będą rozchodzić ode mnie. Jeśli od tego odbiegają nic nie są warte; po stopniu podobieństwa osądzajcie resztę. To ja, imię, prawo, dusza, tajemnica ai odważnik tych wszystkich sobowtórów.”

 

Jakub Schulza jest emanacją średniowiecznej wizji szaleńca. Przejawia nie brak rozumu a jego nadmiar. Jest jak wielki ptak ze średniowiecznych rycin - „twór nielogiczny, pół-zwierzę, pół-rzecz” Jego długa szyja pozwala myślom unoszącym się z serca do głowy przebyć drogę rozważań i refleksji. Przejść swoistą destylację, podczas której krystalizuje się prawdziwa mądrość. Jego wizje obfitują w wielość znaczeń, które niczym liczne nici rozpięte między rzeczami, krzyżują się tworząc nieskończone konstelacje sensów. Rozszyfrować je może jedynie najtajniejsza głębia świadomości.

W bezdusznej materii świata dostrzega jej życiodajne możliwości spontanicznego rozrostu. Genration Equivocal – Arystotelesowska teoria samoistnego rozrostu życia z materii nieożywionej rozgrzewała umysł Jakuba do czerwoności.

 

Jego tragiczna postać szaleńca - artysty doświadcza potrzeby tworzenia jako błogosławieństwa i przekleństwa zarazem; jako bodźca do życia i powód do umierania; jako chwili spełnienia i wiecznej tęsknoty. Wymiar tragiczny tego stanu wyznacza właśnie konflikt pomiędzy libido i śmiercią, życiem a miłością, prawdą a fałszem. Kiedy napięcie między nimi osiąga najwyższy punkt, wybuch staje się nieunikniony. Moment krytyczny odsłania kwintesencję: realizacja boskiego potencjału nie oznacza „stanie się bogiem,” - pełni można doświadczać jedynie w sobie samym.

​

Kamila Siwińska